Đối với Lý Sơn, mọi quyết định rất cần phải cân nhắc thận trọng, nếu để sai lầm là rất khó sửa. Đặc biệt, cần phải có 1 sự thống nhất quan điểm, chủ trương về phát triển Lý Sơn từ trung ương đến địa phương, nếu không rất khó khăn cho chính quyền địa phương, cho cộng đồng doanh nghiệp và nhất là nhân dân trên đảo. Điều hết sức quan tâm lúc này là đảm bảo cho người dân an tâm bám biển, giữ đảo và kiên trì vươn khơi để giữ vững chủ quyền.
1. Giá trị của Lý Sơn chỉ mới thấy được bề nổi, còn khối chìm chưa hiểu hết
Bất kỳ ai trong chúng ta cũng có thể cảm nhận được, Lý Sơn như là 1 hòn đảo đẹp, rất ấn tượng; ai cũng có thể đánh giá được Lý Sơn có tài nguyên biển phong phú; có hương vị tỏi thơm ngọn đặc biệt; có nét văn hoá truyền thống đặc sắc; người dân Lý Sơn sống thật thà, chất phác nhưng cũng rất kiên cường bảo vệ biển, đảo… Tất cả những cảm nhận đó dễ nhận thấy và cũng chỉ là bề nổi mà thôi. Còn một khối chìm đồ sộ thì ít biết, ít thấy và rất cần sự quan tâm nghiên cứu kỹ lưỡng, trước các quyết định về tương lai của Lý Sơn.
Về tự nhiên, Lý Sơn là 1 hòn đảo được hình thành từ núi lửa giữa đại dương, nên thiên nhiên đã tạo tác cho Lý Sơn 1 vẻ đẹp đến ngỡ ngàng. Cũng chính vì sự hình thành từ núi lửa giữa đại dương nên các khoáng chất tự nhiên cũng rất đặc biệt, mà hiếm có nơi nào trên trái đất này có được tương tự. Rồi từ cái khoáng chất đó đã đi vào cây, con và cả con người ở xứ sở này, tạo nên sự chắc chắn, kiên cường với sóng gió đại dương. Sự hình thành đảo là như vậy, nhưng sự tồn tại của đảo vững chắc được đến ngày hôm nay, chắc phải kể đến cái mảng chìm san hồ phía dưới. Chúng ta chỉ thấy rất rõ cái đảo nhô lên, chứ mấy ai thấy được cái CHÂN ĐẢO (các rạn san hô) phía dưới như thế nào?, rộng bao nhiêu?, và làm thế nào có thể giữ được cái núi đứng vững giữa lòng biển khơi với bao sóng gió, bão bùng… San hô là những vật thể sống, vươn lên từng ngày; là nơi sinh sống của hàng ngàn loài sinh vật thuỷ sinh – cái thứ mà chúng ta sử dụng hằng ngày gọi là thực phẩm – ngoài ra còn vô vàng các giá trị khác mà chúng ta còn chưa hiểu biết hết và chưa được đầu tư nghiên cứu kỹ, chắc vẫn còn để chờ thế hệ tương lai tiếp tục khám phá sau (nếu đảo còn tồn tại). Nhưng có lẽ những điều kể trên vẫn chưa gọi là đủ để nói về vai trò của các rạn san hô. Chúng ta cứ tưởng tượng cái đảo nhô lên như cái răng của con người. Cái răng muốn tồn tại cứng rắn phải cần có cái lợi. “Cái lợi” giữ lấy cái đảo vững chắc ấy chính là các rạn san hô. Các rạn san hô dù đua nhau phát triển mạnh mẽ như những cánh rừng nhiệt đới dưới nước, nhưng lại rất nhạy cảm với các tác động của con người, nhất là các chất ô nhiễm. Khi các rạn san hô bị suy thoái, chết dần cũng là lúc sự bào mòn bên trên bề mặt đảo bắt đầu xuất hiện. Cứ y như cái lợi bị thối thì răng cũng sẽ bị lung lay. Điều đó sẽ suy ra rằng, nếu chúng ta không bảo vệ môi trường biển, tiếp tục san lấp, mở rộng đảo hay cố kè chống bằng bê tông cốt thép xung quanh đảo là chúng ta vô tình làm cho đảo dần bị thu hẹp chứ không phải làm cho đảo rộng ra hay ít nhất là giữ nguyên hiện trạng…
Về sinh thái nhân văn: các kho tàng văn hoá vật thể và phi vật thể mà người dân Lý Sơn đã tạo dựng và lưu truyền đến ngày hôm nay là sự kết tinh của các mối quan hệ giữa con với thiên nhiên mà có. Tính đặc sắc và sự đa dạng trong văn hoá của Lý Sơn đã thể hiện sự dày dặn của những con người bám biển trước bao nhiêu sóng gió của biển khơi và qua bao thời cuộc. Dù cho ngư trường Hoàng Sa, Trường sa có bấp bênh như thế nào, thì những lá cờ tổ quốc của chúng ta vẫn kiên cường phất phới trên những chiếc tàu đánh cá của các ngư dân Lý Sơn. Những chiến công trong thời chiến, những câu chuyện biển khơi trong thời bình vẫn được các gia tộc, các bữa giỗ chạp cộng đồng nhắc lại, cũng là để củng cố niềm tin, bản lĩnh của cộng đồng ở vùng đất tiền tiêu của tổ quốc…
Liệu sự du nhập của các các công trình đầu tư một cách ồ ạt, kè bờ, lấp biển,… sự du nhập của một cộng đồng mới kể cả những “du khách thiếu văn minh”,… không làm biến thể hệ sinh thái tư nhiên và hệ sinh thái nhân văn đặc sắc trên đảo? Liệu các “giải pháp cứng” có vững bền với sóng gió của đại dương và liệu cho các giải pháp sinh kế “mới” có giúp cho ngư dân Lý Sơn ổn định, phát triển và vẫn vươn khơi bám biển? Rồi sẽ ra sao khi hệ sinh thái nhân văn bị biến đổi bất thường và sẽ ảnh hưởng như thế nào đến chủ quyền biển đảo của chúng ta?
Đó chính là những khối chìm còn ít được biết đến, mà tất cả chúng ta, đặc biệt là những người có trách nhiệm đối với quốc gia, với thời đại ngày nay phải dành nhiều thời gian suy ngẫm, để có những quyết định đúng đắn, lâu dài, chứ không phải giao phó toàn bộ cho một số người hay chỉ là các nhà đầu tư “mạo hiểm”.
2. Mọi quyết định sai lầm đối với Lý Sơn là rất khó sửa
Trong chặng đường phát triển của một vùng đất đều có những thăng trầm nhất định; mọi hệ sinh thái đều có sự diễn thế tự nhiên và cũng có những “cú sốc” bất ngờ. Tuy nhiên, trong thực tế có những hệ sinh thái, những cộng đồng có thể vượt qua các “cú sốc” và thiết lập cân bằng, trật tự mới, nhưng cũng có những trường hợp đi đến diệt vong và biến mất vĩnh viễn… Đối với hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái xã hội trên đảo Lý Sơn là rất nhạy cảm và mỏng manh, nên mọi quyết định rất cần cân nhắc, nghiên cứu kỹ lưỡng. Muốn phát triển bền vững Lý Sơn trước hết phải đảm bảo cho đảo Lý Sơn được tồn tại, có thể được diễn thế một cách tự nhiên theo hướng tự mở rộng không gian theo thời gian, không nên kè chống, cơi nới đảo một cách cưỡng bức để kéo theo sự phá vỡ quần xã san hô phía dưới. Đối với cộng đồng cư dân Lý Sơn, phải có chính sách đặc thù để người Lý Sơn có thể ly nông, ly ngư và làm du lịch, phát triển tại chính đảo của họ, đừng để họ phải ly hương để cầu thực hay bị chính các dự án đầu tư can thiệp đẩy họ phải rời đi. Ngược lại, vì nhu cầu học tập, công tác người Lý Sơn có thể ly hương nhưng không bao giờ quên và từ bỏ quê hương…vì bất cứ lý do gì.
Trong những năm vừa qua, có các nhà đầu tư đến với Lý Sơn với các dự án xâm lấn đến hệ sinh thái và cộng đồng bản địa Lý Sơn, đang tiềm ẩn nhiều rủi ro cho môi trường và văn hoá. Điều đó đã gây nên những phẩn nộ, bất đồng trong xã hội. Nếu chúng ta không có một chủ trương nhất quán và tình trạng này tiếp tục diễn ra thì sẽ còn những diễn biến phức tạp, khó lườn đối với hòn đảo này.
Cần nhận thức rằng: Lý Sơn nếu giữ là còn và phát triển, nếu tư duy lấn, kè, cơi nới rồi sẽ mất. Chúng ta cần phải học tự nhiên, vận theo tự nhiên để phát triển chứ không phải chống lại, điều chỉnh tự nhiên để khẳng định mình để rồi tự chuốt lấy hậu quả khôn lườn trong tương lai.
Đối với Lý Sơn, mọi quyết định rất cần phải cân nhắc thận trọng, nếu để sai lầm là rất khó sửa. Đặc biệt, cần phải có 1 sự thống nhất quan điểm, chủ trương về phát triển Lý Sơn từ trung ương đến địa phương, nếu không rất khó khăn cho chính quyền địa phương, cho cộng đồng doanh nghiệp và nhất là nhân dân trên đảo. Điều hết sức quan tâm lúc này là đảm bảo cho người dân an tâm bám biển, giữ đảo và kiên trì vươn khơi để giữ vững chủ quyền!
Theo Hương Sáng (Fb)
